TÜRK MİLLETİNİN GELECEĞİNE İPOTEK KOYAN ANTLAŞMADIR!
İngiliz tüccarına geniş imkânlar tanıyan Baltalimanı Antlaşması'nın imzalanması

İlk dış istikraz: Borçlanma devrinin başlaması
Londra bankerlerinden Dent and Company ve Goldmith and Company isimli bankanın Paris şubesi ile hükümet arasında ilk dış borç anlaşması imzalanır.
İngiltere'den 200.000 Sterlin olarak ilk borç alınmıştır.
1874 yılına kadar 15 ayrı dış borçlanma yapılmıştır. Bu dönem içinde 239 milyon lira borçlanıldığı halde, hükümetin eline yalnızca 127 milyon lira geçmiştir.

Mısır Hıdivine, dış borçlanma yetkisine ait ferman verildi.

"Ramazan Kararnamesi" ile maliyenin iflası ilan edildi... ve Nisan 1876 tarihinden sonra borç geri ödemeleri tamamen durduruldu.

İstikrazların mürettebat ödemelerinin durdurulması. "MORATORYUM" ilanı.

Osmanlı Hükûmeti'nin 219.938.559 Osmanlı lirası olan dış borcu indirime gidilerek toplam dış borç 141.505.309 lira olarak tespit edilmiş, ödeme koşulları yeniden düzenlenmiştir.

Düyun-u Umumiye

Muharrem Kararnamesi'nin 15. maddesine göre, Osmanlı İmparatorluğu'nun dış borçlarını ödeyememesi sonucu, borç ödemelerini güvence altına alacak olan vergi kaynaklarının toplanması ve denetimi işlevini yürütecek olan Düyun-u Umumiye'ye bırakılmıştır.

Alkol, tütün, tuz, ipek, damga resmi, pul gelirleri Düyun-u Umimiye'ye bırakıldı. Ayrıca Bulgaristan vergisi, Kıbrıs'ın gelir fazlası ve Doğu Rumeli vergisini de denetim altında tutuyordu.

Lozan Antlaşması ile dış borçlar, Osmanlı Devletinden sonra, Osmanlı topraklarında kurulan devletler arasında paylaştırılmış ve en büyük borç yükü Türkiye'ye verilmiştir. 1925 yılında Osmanlı borçlarının %67'sinin Türkiye tarafından ödenmesi kararlaştırılmıştır.
Lozan Antlaşması ile birlikte Düyun-u Umumiye'nin denetim görevine son verildi.
Lozan Antlaşması sonrasında Türkiye'nin kabul ettiği Osmanlı borçları 107.830.608 Osmanlı liradır.

İsviçre'nin Lozan kentinde, uzun bir süre devam eden bir dizi konferanslardan sonra varılan antlaşmalardır. İsviçre'nin Lozan kentinde tertiplenen konferansa itilaf devletlerinin yanı sıra, boğazlara taraf olan ülkelerden temsilciler katılmıştır.

Konferansa Türkiye savaştan galip çıkan bir ülke olarak katılmış, İsmet İnönü Dışişleri Bakanı sıfatı ile gelmiştir.

Bu konferanslara katılan heyetin diplomasi kabiliyetlerinde zaafiyet, kötü niyetli bir takım düşünceler ve karşı tarafta bulunan ekibin üst seviye diplomatik kabiliyetlerinden dolayı Türk Kurtuluş Savaşı'nın cephede ki başarısı bu antlaşma ile gölgede kalmıştır.

Türkiye Musul ve Hatay sorunu hariç birçok konuyu netleştirmiş, Osmanlı borçlarını ödemeyi kabul etmiş, 12 adayı İtalyan denetimine bırakmış ve tüm dünyaya bağımsız-egemen bir devlet olduğunu göstermiştir.

23 Ağustos 1923 tarihinde, Lozan Antlaşması Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde onaylandı.
24 Ağustos 1923 tarihinde, Lozan Antlaşması gereğince İstanbul'un boşaltılma süreci başladı.

1 Mart 1925'te Tütün Rejisi Fransızlardan 4 milyona devletçe satın alındı ve tüm hak ve yükümlülükleri devlete devredildi.

Yabancılara ait Reji Şirketi (Memalik-i Mahruse-i Şahane Duhanları Müşterekü'l-Menfa'a Reji Şirketi) Osmanlı İmparatorluğu'nda tütün üretimini ve işlenmesini sıkı bir biçimde denetliyor, elde edilen gelirin büyük bir bölümünü Osmanlı borçları karşılığında Düyunu Umumiye'ye veriyordu.

1925 yılında Hükümetle Reji Şirketi arasında yapılan bir antlaşma ile Reji'nin bütün hak ve yükümlülükleri Devlete devredildi. Cumhuriyet Hükümeti, Reji'nin sermayesi olan 4 milyon Fransız Frankını Osmanlı Bankası'na ödedi ve Reji'nin yönetimini devraldı.

Ayrıca 26.2.1925 gün ve 588 sayılı yasa,
"istihlaki dahiliyeye mahsus tütün mubayaası, işletilmesi ve tütün ve sigara imali ve satılmasile tütüne müteallik sair umur... doğrudan doğruya Hükümetçe ifa edilir"
düzenlemesini getirdi. 9 Haziran 1930 gün ve 1701 sayılı Yasa ise 588 sayılı yasanın yerini aldı.

Bu yasaya göre, halkın tüketimi için tütün ve tömbekiyi satın almak, işlemek, kıymak; bu tütünden sigara, enfiye, ağız ve pipo tütünü yapmak; bu maddeleri markalı, bandrollü ve etiketli kutulara ve paketlere koymak; bunları ülke içinde satmak Devletin tekeli altına alındı. Yalnızca yabancı ülkelere satmak amacıyla yaprak tütün ticareti yapmak serbest bırakıldı.

20 Ekim 1921 tarihli Ankara İtilâfnamesi, Türk-Fransız münasebetlerinde bir yakınlaşma doğurmuştu. Ancak, Lozan görüşmelerinde Fransa'nın Osmanlı borçları ve Türkiye'deki yatırımlar konusundaki olumsuz tavrı Yusuf Kemal-Franklin Boullioun Antlaşması'nın getirdiği yakınlaşmayı zedelemiştir.

Lozan sonrasında, Türkiye ile Fransa arasında ki uyuşmazlık konuları;
• Türkiye-Suriye Sınır Meselesi,
• Osmanlı borçları,
• yabancı okullar,
• Adana-Mersin Demiryolu Meselesi ve
• Bozkurt-Lotus davası olmuştur.

1921 tarihli Ankara İtilâfnamesi'nin sekizinci maddesinde, antlaşmadan sonraki bir aylık dönemde Türkiye-Suriye sınırının, kurulacak karma komisyon tarafından tespit edileceği öngörülmüştür. Fakat komisyon ancak 1925'te toplanabilmiş ve bir karar veremeden dağılmıştır.

18 Şubat 1926'da Halep'te parafe edilen ve 30 Mayıs 1926 tarihinde imzalanan Türk-Fransız dostluk antlaşmasında, Türkiye-Suriye sınırı tespit edilmiş, Türkiye ile Fransa arasındaki genel konularda da bir uzlaşma sağlanması imkânı elde edilmiştir.

Lozan Anlaşması çerçevesinde 1928 yılında Paris'te kurulan "Türkiye Dış Borçları Komisyonu" tarafından ödemelerin nasıl yapılacağı ile ilgili bir sözleşme imzalanmıştır.
Osmanlı borçların ödenmesi 1929 yılına kadar dondurulmuştur.
Osmanlı borçlarının ilk taksit ödemesi, 1929 yılında başlamıştır.

1929'daki Büyük Buhran ile birlikte Türkiye borçlarını döviz olarak ödemekte ciddi zorluklarla karşılaşmıştır. Bunun üzerine Türkiye alacaklılardan yıllık borç taksitlerinin azaltılmasını talep etmiştir.

Çakmak ve Kibrit Tekeli, (Di Ameriken Türkiş İnvestment Korpreşön) şirketine 25 yıl süre ile devredildi.

Bu devir karşılığında %6,5 faizle, 10 milyon dolarlık ABD kredisi sağlandı. Para, 14 Haziran 1930'da hazineye girdi.

Sağlanan kredi, Merkez Bankası'nın kurulması için kullanıldı.

Bu anlaşmaya göre;
• Amerikanın 1931'de ilan edilen Hoover Moratoryumu'nun, borçların ertelenmesine imkan veren şartlarından da faydalanarak,
• Lozan'da ödenmesi öngörülen 107.830.608 liralık borç, Osmanlı altın lirasının değeri göz önüne alınarak ve döviz kurlarının değişiminden kaynaklanarak 80.219.666 liraya indi.
• Türkiye'nin yıllık borç ödeme miktarı 2 milyon altın Türk lirasından 700.000 altın Türk lirasına indirildi.
• Borçların en değerli dövizle ödenmesi yerine Fransız frankı ile ödenmesi kararlaştırıldı.
1933 yılında imzalanan Paris Anlaşması ile yıllık taksitler indirilmiş, borçların itfa süresi 30 yıldan 50 yıla çıkartılmıştır. (1983'e kadar)

17 Mayıs 1934 tarih 2434 nolu kanun ile Sosyalist Sovyet Cumhuriyetleri Birliğinden 8 Milyon Amerikan Doları tutarında, 20 yıl vadeli, faizsiz kredi anlaşması onaylanmıştır.

21 Ocak1934'te imzalanan sözleşme ile SSCB Türkiye'ye verdiği 20 yıllık faizsiz kredi ile daha önce Prof.Orlov tarafından belirlenen Nazilli (Denizli) ve Kayseri mevkilerinde iki tekstil fabrikası kuruluşu kararlaştırılmıştır.

Fabrikalar Sovyet mühendisler tarafından kurulmuş tüm teçhizat Rusya'dan getirilmiştir. Atatürk fabrikaların açılışını Ekim 1938 tarihinde bizzat yapmıştır.

Dış borçlara istinaden... Fransa ile Paris'te bir ödeme planı antlaşması imzalandı. 1936–1940 dönemi için geçerli olan bu anlaşmaya göre;
– Türkiye 700 bin altın lira olan yıllık taksitlerin % 50'sini teşkil eden yaklaşık 42.500.000 Fransız frangını döviz olarak ödeyecek, diğer % 50'yi teşkil eden miktar için Fransız hükümeti Türkiye'den mal alacaktı.
*
Türkiye'nin döviz sıkıntısı nedeniyle 18 Temmuz 1938'de Paris'te bir antlaşma daha yapıldı.
Anlaşmaya göre;
– Borçların taksitleri % 100'ü mal bedeli olarak ödenecekti.

İngiliz Hükümeti ile 2.745.000 Sterlin kredi antlaşması imzalandı.

İngiltere'den 10 miyon Sterlin Kredi almak üzere, borçlanma antlaşması yapıldı.

1939 tarih ve %3 faizli 15 milyon sterlinlik istikraz.

1939 tarih ve %4 faizli 25 milyon İngiliz liralık kredi anlaşması.

Fransa Hükümetinden 1939 tarih ve %3 faizli 246.750.000 franklık istikraz.

Almanya ile 10 yıl süreli 150 milyon Mark kredi almak üzere, borçlanma antlaşması yapıldı.

Almanya ile 100 milyon mark tutarında bir kredi anlaşması aktedilmiştir.

Birleşik Krallık Hükümetinden, 1940 tarih ve %3 faizli iki milyon İngiliz liralık istikraz.

4058, 4120 ve 4195 sayılı kanunlar Hükümete her defasında 25 er liradan 75 milyon liralık tasarruf bonosu çıkarmak salâhiyetini vermiştir. Tasarruf bonolarının azamî vadesi 1 sene ve azamî faiz miktarı %6.38 dir.

19 Haziran 1942 tarih ve 4275 sayılı "Millî Müdafaa İstikrazı hakkındaki kanun" hazineye, en fazla %7 faiz ve 20 yıl vâde ile, 150 milyon liralık bir iç istikraz çıkarmak hakkını vermiş ve 1942 yılının ikinci yarısında 50 milyon liralık bir dahilî istikraz aktedilmiştir.

Bu istikraz iki kategoriye ayrılmıştır. Bir kısım ikramiyeli ve %5 faizlidir. Diğer kısmı ise ikramiyesiz ve %7 faizlidir.

19 Ekim 1939 tarihli ve İngiltere'nin Türkiye'ye yardım etmek için kredi ve savaş uçağı vermeyi taahhüt ettiği "Türk-İngiliz-Fransız Üçlü Anlaşması gereğince, Türkiye, İngiltere'nin aracılığı ile Amerika Birleşik Devletlerinin, II. Dünya Savaşında, Hitler'e karşı savaşan devletlere yaptığı yardım programı olan Amerikan Ödünç Verme-Kiralama Yardımı'ndan yararlanmaya başladı.
Adı yardım olsa da, dış borçlanmaydı.

Türkiye'yi II.Dünya Savaşına fiilen sokma girişimlerine, Türkiye'nin direnmesi sonucunda, 1 Nisan 1944 tarihinde Türk-İngiliz askeri görüşmeleri kesildi. Türkiye üzerinde ki baskıyı artırmak için ABD, Türkiye'ye kullandırdığı, Amerikan Ödünç Verme-Kiralama Yardımı'nı durdurdu.

19 Ocak 1942 tarih 4171 sayılı kanunla Fransa, İngiltere ve irlanda ile Türkiye arasında 15 Milyon Sterlin %3 faizli Kredi anlaşması TBMM'de onaylandı.

Borç alma ve kiralamalarla ilgili olan bu anlaşma TBMM'de 4780 sayıyla yasalaştı.

Anlaşmanın temel özelliği, adının Karşılıklı Yardım Anlaşması olmasına karşın, ABD isteklerinin Türkiye tarafından kabul edilmesi ve Türkiye'yi ağır yükümlülükler altına sokmasıydı.
Anlaşmada, 'Koruyucu Hükümler' olarak yer alan maddelerle, Türkiye'nin değil ABD'nin 'haklan' korunuyordu.

Antlaşmanın 2.maddesi: • "T.C. Hükümeti, sağlamakla görevli olduğu hizmetleri, kolaylıkları ya da bilgileri ABD'ne temin edecektir."

Antlaşmanın 5.maddesi: • "Türkiye parasını ödemiş olsa da ABD Başkanı gerek görürse aldığı malzemeleri geri vermeyi kabul etmiştir…"

23 Şubat 1945'te imzalanan anlaşma gereğince, ABD, Ekim 1946'da Türkiye'ye 23 milyon dolar kredi açarak borçlandırmıştır.

Bu arada, 21 Şubat 1947'de İngiltere Dış İşleri Bakanlığı'nca; Londra'nın mali açıdan zor durumda olduğunu, Türkiye ve Yunanistan'a para yardımında bulunamayacağını açıklaması Amerika'nın bu iki ülkenin Sovyetlerin eline düşebileceğini ve Orta Doğu'da dengelerin bozulacağı değerlendirmesine neden oldu.

Bu antlaşmaya göre, dünyanın değişik yerlerinde ABD'nin elinde kalan ve ülkesine geri götürmesi pahalı olan eski ve bozuk savaş artığı malzemeleri satın alması koşuluyla, Türkiye'ye 10 milyon dolar borç verilecektir.

Antlaşmanın II. bölüm 1.maddesi şöyledir:
• "ABD Dış Tasfiye Komisyonu, Türk Hükümetine satacağı malzemelerin fiyatlarını, envanterini ve listelerini verecektir. Satış fiyatı ilgili mümessiller tarafından görüşülecektir. Türk Hükümeti tarafından malzeme bulunduğu yerden ve bulunduğu gibi alınacaktır. Alınan malzemenin mülkiyeti Türkiye'ye geçmeyecektir. ABD Hükümeti alınan malzeme için herhangi bir teminat vermeyecektir."

Borçların Tasfiyesi Antlaşması, 20 Mayıs 1946 gün ve 4899 sayılı yasayla kabul edilen anlaşmadır. Türkiye'nin "Ödünç Verme ve Kiralama Yasası" çerçevesinde Amerika'dan edindiği yardımların bedelini 4,5 milyon dolara sabitler ve 30 gün içinde ödenmesini hüküm altına alır.

IMF' e üye olundu. 1947'de IMF'den 5 milyon dolar borç alındı ve şartlı borçlanma dönemi başlamış oldu. IMF ile ilk Stand-By Antlaşması ise 1960 darbesinden hemen sonra, darbeci hükümet tarafından yapılacaktır.

Ankara'da 12 Temmuz 1947 tarihinde Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti adına Hasan Saka-ABD Hükümeti adına Edwin C.Wilson tarafından imzalanmıştır.

Anlaşmanın 2. maddesi: • "Türkiye Hükümeti yapılacak yardımı, tahsis edilmiş bulunan amaç doğrultusunda kullanabilecektir. Birleşik Devletler Başkanı tarafından atanan misyon şefi ve temsilcilerinin görevlerini serbestçe yapabilmesi için, Türkiye Hükümeti her türlü tedbiri alacak, yardımın kullanılışı ve işleyişi hakkında istenecek olan her türlü bilgi ve gözlemi, her türlü kolaylık ve yardımı sağlayacaktır."

3.maddesi (2.bend): • "Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti bu anlaşma için: yardım amacı, kaynağı, mahiyeti, genişliği, miktarı ve ilerlemesi hakkında ve ABD hakkında Türkiye'de tam ve devamlı (lehinde) yayın yapacaktır."

ABD-Türkiye ikili askeri anlaşması imzalandığından kısa süre sonra hemen Amerikalı subay, astsubay ve erleri askeri üniformalarıyla Türk Silahlı Kuvvetleri karargah ve birliklerine dağıldı.
Ordumuzdaki önemli direnişe rağmen, Türk Hükümetinin desteklediği ABD'liler isteklerini gerçekleştirdiler.

Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı İsmet İnönü, konu hakkında şu açıklamayı yapmıştı;

"Büyük Amerika Cumhuriyetinin; memleketimiz ve milletimiz hakkında beslemekte olduğu yakın dostluk duygularının yeni bir misalini teşkil eden bu sevinçli olayı her Türk'ün candan alkışlaması gerekir."

2.cihan savaşı sırasında ve savaşın fiilen sona ermesinden sonra, milletimizin ispat ettiği yüksek meziyet ve ideallerinin dünya efkar-ı umumiyesi tarafından takdir edildiğini gösteren bu yardım, Türkiye'ye zaruri ve normal savaş malzemesinin bir kısmını temin etmek maksadıyla savaş sonunda Türkiye'nin düştüğü iktisadi güçlüklerde çok ferahlatıcı olacak ve Amerikan Hükümeti cihan barışının korunması uğruna çok büyük fedakarlık etmiştir."

1964 yılı Haziran ayında, bu sefer Başbakan olan İsmet İnönü'ye, Kıbrıs bunalımında ABD tarafından, 12 Temmuz 1947 tarihli ikili askeri anlaşmanın 2. ve 4. maddeleri gereği Türkiye'nin müdahale edemeyeceği notası verildi.

Marshall Planı, II. Dünya savaşının bitmesinden sonra, savaşın geride bıraktığı tahribatı gidermek için tasarlanmış bir ekonomik yardım (kredilendirme/borçlandırma) planıdır. 1947 yılında ABD tarafından önerilen bu yardım paketi, 1948 ve 1951 yılları arasında yürürlüğe konulmuştur.

Ayrıca bu plan ve antlaşma çerçevesinde verilen taahhütler gereği, Türkiye'de üretim yapan tüm tesis ve fabrikalar kapatılmıştır. Bunların içinde o dönem küresel ölçekte öneme sahip silah, mühimmat ve uçak farkikaları da vardır.

Bu paketten toplamda 16 ülke istifade etmiştir.
• Hibeler: Türkiye 1948 ve 1951 yılları arasında Marshall yardımları çerçevesinde hibe olarak Amerika Birleşik Devletlerinden toplamda 63 milyon dolar tutarında ıskarta silah almıştır.
• Krediler: Aynı yıllar arasında Türkiye ABD'den borç olarak 72 milyon dolar almıştır. Bu rakamın da çok az bir miktarı nakit paradır. Yapılan anlaşmaya göre alınan bu borçların ödemesi 1952 yılından itibaren yapılacaktır. 1952 ile 1956 yılları arasında sadece borcun faizi ödenecek, o tarihten sonra 35 sene boyunca %2.5 faizle borcun ödemesi eşit taksitlerle yapılacaktır.

Marshall Planıyla Türkiye'ye hibe yada kredi olarak verilen malzemelerin bakım ve idamesinin Türkiye bütçesinden yapılacak olması, Türkiye ekonomisinde dengesizlikler meydana getirmiştir.

Gelen yardımların bakım ve yedek parça giderleri için Türkiye'nin bütçesinden çıkan para, yılda 145 milyon doları geçiyordu.

Bu durum II. Dünya savaşından sonra ekonomisini henüz düzeltememiş ve döviz stoklarında sıkıntılar yaşayan Türkiye'nin daha fazla sıkıntılara boğulması anlamına gelmekteydi. Doğal olarak malzemeler için yapılan ithalat arttıkça dolar sıkıntıları baş gösterdi ve Türkiye'nin dış ticaret dengelerinde çok ciddi sıkıntılar yaşandı.

Osmanlı borçları, son ödeme tarihi olarak kararlaştırılmış olan 1983 yılından 29 yıl önce, ilk dış borcun alınmasından tam yüzyıl sonra, 25 Mayıs 1954'te tamamen ödendi.

25 Nisan 1955 tarihli Savunma Kolaylıkları Yardım Programı'na Ait Anlaşma, ABD'nin Askeri Tesisler Anlaşması ile Türkiye'de kuracağı üs ve tesisler dolayısıyla Türk Hükümeti'ne ek bazı yükümlülükler getirmekteydi.

IMF ile 1.stand-by antlaşması. 1 yıl süreli 38 milyon dolar atlaşma yapıldı… 16 milyon dolar kullanıldı.

IMF ile 2.stand-by antlaşması. 1 yıl süreli 31 milyon dolar atlaşma yapıldı… 15 milyon dolar kullanıldı.

IMF ile 3.stand-by antlaşması. 1 yıl süreli 22 milyon dolar atlaşma yapıldı… tamamı kullanıldı.

IMF ile 4.stand-by antlaşması. 1 yıl süreli 22 milyon dolar atlaşma yapıldı… 19 milyon dolar kullanıldı.

IMF ile 5.stand-by antlaşması. 1 yıl süreli 22 milyon dolar atlaşma yapıldı.

IMF ile 6.stand-by antlaşması. 1 yıl süreli 22 milyon dolar atlaşma yapıldı… tamamı kullanıldı.

IMF ile 7.stand-by antlaşması. 1 yıl süreli 27 milyon dolar atlaşma yapıldı… tamamı kullanıldı.

IMF ile 8.stand-by antlaşması. 1 yıl süreli 27 milyon dolar atlaşma yapıldı… tamamı kullanıldı.

IMF ile 9.stand-by antlaşması. 1 yıl süreli 27 milyon dolar atlaşma yapıldı… 10 milyon dolar kullanıldı.

IMF ile 10.stand-by antlaşması. 1 yıl süreli 70 milyon dolar atlaşma yapıldı… tamamı kullanıldı. 1971'den, 1978'e kadar IMF'ye sekiz yıllık bir ara veren ve bu süre içinde stand-by antlaşması yapmayan Türkiye, 1978 yılından, 1980 yılına kadar, IMF ile yeniden birer yıllık stand-by antlaşmaları gerçekleştirdi.

Dünya Bankası, Türkiye'yi ‘Moratoryum' durumundaki ülkeler arasında saydığını ve borçlarını ödeyemez hale gelen bir ülke olduğunu ilan etti. Türkiye daha önce 1959 ve 1965 yıllarında da ‘borç ödeyemez ülke' olarak ilan edilmişti.

IMF ile 11.stand-by antlaşması. 1 yıl süreli 300 milyon dolar atlaşma yapıldı… 90 milyon dolar kullanıldı.

IMF ile 12.stand-by antlaşması. 1 yıl süreli 250 milyon dolar atlaşma yapıldı… 230 milyon dolar kullanıldı.

IMF ile 13.stand-by antlaşması. 3 yıl süreli 1,25 milyar dolar atlaşma yapıldı… tamamı kullanıldı.

IMF ile 14.stand-by antlaşması. 1 yıl süreli 225 milyon dolar atlaşma yapıldı… 53 milyon dolar kullanıldı.

IMF ile 15.stand-by antlaşması. 1 yıl süreli 225 milyon dolar atlaşma yapıldı… 169 milyon dolar kullanıldı.

IMF ile 16.stand-by antlaşması. 1 yıl süreli 866 milyon dolar atlaşma yapıldı… 653 milyon dolar kullanıldı.

IMF ile 17.stand-by antlaşması. 3 yıl süreli 2,519 milyar dolar atlaşma yapıldı… 10,122 milyar dolar kullanıldı.

IMF ile 18.stand-by antlaşması. 3 yıl süreli 15,888 milyar dolar atlaşma yapıldı… 14,764 milyar dolar kullanıldı.

IMF ile 19.stand-by antlaşması. 3 yıl süreli 10 milyar dolar atlaşma yapıldı… tamamı kullanıldı.

IMF üzerinden Türkiye'nin siyasi kontrol ve ekonomik sömürüsü bu tarih itibariyle sona erdi. Türkiye IMF borcunu kapattı.